Banka denilince aklımıza ilk gelen kelimelerden biri mevduattır. Vadeli ve vadesiz olarak birikim yapabildiğimiz hesap türü olarak da biliriz mevduatı. Bankalar üzerinden yapacağımız birçok işlem için banka çalışanlarının ilk yönelttiği sorulardan birisi o bankada hesabımız olup olmadığıdır ve genellikle bankalar nezdinde açılan ilk hesaplar da mevduat hesaplarıdır. Bu konuyla ilgili özellikle yeni hesap açacak öğrenciler çokça soru sormaktadır.
Maaş, burs, öğrenim kredisi gibi sebeplere istinaden üçüncü kişilerce para gönderilmek suretiyle veya birikim yapmakla bakiyesi artan mevduat hesapları en sık kullandığımız hesap türlerindendir. Tabi bu kadar sık kullandığımız mevduat hesaplarını kullanmayıp atıl bıraktığımız, unuttuğumuz; hatta “Benim bu bankada hesabım var mıydı?” diye sorduğumuz bile oluyor.
Özellikle belirli süreler için açılan hesaplarda: Askerlik süresince yatan maaşlar, öğrencilik döneminde burs veya kredi temini için açtırdığımız hesaplar ya da iş değişikliklerinde yeni işe başladığımız kurum veya işyerinin banka değişikliğine gitmesi sebebiyle kısa süre kullandığımız hesaplar. Başka sebepler de gelebilir aklımıza. Sonuç olarak; genellikle bu hesaplar ya unutuluyor ya da hesap kapattırmakla uğraşmak istemediğimiz için kullanılmıyor ve aklımızdan çıkıyor.
Ancak her ne kadar biz unutsak veya kullanmıyor olsak da bu hesaplar bir süre daha varlıklarını devam ettiriyorlar. Evet, bir süre, hatta “belirli bir süre”. Çünkü “kanunlarla belirli bir süre” sonra bu hesaplar zaman aşımına uğruyor ve eğer varsa hesabınızdaki mevduat için yeni bir süreç başlıyor. Haydi şimdi “mevduatta zaman aşımını ve buna ilişkin süreç ve işlemleri” hep birlikte öğrenelim.
Öncelikle mevduatta zaman aşımının yasal dayanaklarını belirtmekle başlayalım: 5411 sayılı Bankacılık Kanununun “zamanaşımı” başlıklı 62. maddesi ile bu maddeye istinaden çıkarılan 01.11.2006 tarih ve 26333 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Mevduat Ve Katılım Fonunun Kabulüne, Çekilmesine Ve Zamanaşımına Uğrayan Mevduat, Katılım Fonu, Emanet Ve Alacaklara İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik mevduatta zaman aşımının kanuni temellerini teşkil ediyor. (Söz konusu Yönetmelikte yapılan değişiklik ve güncellemelere 18.10.2018 tarihinde yayımlanan 30569 sayılı Resmi Gazete’den ulaşabilirsiniz.)
Özellikle uygulamaya yönelik açıklamalar bulunması sebebiyle Yönetmelik üzerinde durmamız yerinde olacaktır. Mevduatta zaman aşımını yönetmelik kapsamında birkaç ana başlık altında irdelersek hem daha kolay anlaşılır hem de daha kalıcı olur diye düşünüyorum.
Mevduatta zaman aşımının şartları
Mevduatta zaman aşımının gerçekleşmesi için ilk olarak mevduat hesabında 10 yıl süreyle işlem yapılmamış olması gerekir. Burada bahsi geçen “işlem” tabirinden, mevduat üzerindeki hak sahibinin son 10 yıl içinde herhangi bir talebi, işlemi veya yazılı bir talimatının olmaması kastedilmektedir.
Tabi hemen hemen her yasal düzenlemede olduğu gibi bu sürenin işlemesini de durduracak istisnai bir durum mevcut: Mevduat hesabına ilgili merciler tarafından bloke konulması. Bloke konulan mevduat hesapları için zaman aşımı söz konusu bloke kaldırılana kadar işlemez ve bloke kaldırıldıktan sonra kaldığı yerden işlemeye devam eder.
Burada zaman aşımını kesintiye uğratan sebebe değinmişken bazı işlemlerin de zaman aşımına etkisinin olmayacağına dikkat çekmek isteriz. Hesapta bulunan mevduata faiz işlemesi ile bankalar tarafından belli dönemlerde gerçekleştirilen hesap işletim ücreti alınması hak sahibi tarafından gerçekleştirilen işlem sayılmayacağından zaman aşımı süresinin işlemesini engellemeyecektir.
Ayrıca mevduat hesapları için 10 yıllık zaman aşımı süresinin başlaması için de bir ön şart var: Mevduat hesabı sahibinin ergin olması. Yani 18 yaşını doldurmuş olması. Bu durum özellikle çocukları için hesap açtıran ebeveynleri ve ortaokul veya lise dönemlerinde hesaplarına burs yatırılan öğrencileri ilgilendirecektir.
Burada bahsetmeden geçmek istemediğimiz bir konu daha var: Her ne kadar konu başlığımız “mevduatta zaman aşımı” olsa da yönetmeliğin adından da anlaşılacağı üzere “mevduat” tabiri birçok menkul kıymeti kapsamakta. Vadeli ve vadesiz mevduat hesaplarından başka, özellikle sahibinin müracaatını bekleyen paralar, karşılıksız çek bedelleri, karşılıksız çekler tazminatı ve gecikme faizi, talep edilmemiş ücretler ve istihkaklar gibi paraların Yönetmeliğin “Emanetler ve Alacaklar” kısmı kapsamına değerlendirilebileceğini hatırlatmakta fayda görüyoruz. Ayrıca kiralık kasalardaki kıymetlerin de zaman aşımına tabi olduğunu belirtmek isteriz.
Mevduatta zaman aşımı süreci
Bankaların, takvim yılı içerisinde zaman aşımına uğrayan ve tutarı 250 lira ve üzerindeki her türlü mevduatın başvuruda bulunmadıkları takdirde hesaplarının Tasarruf Sigortaları Mevduat Fonuna devredileceğini hak sahiplerine, müteakip yılın ocak ayı sonuna kadar bildirmeleri gereklidir. Bununla birlikte söz konusu mevduat ile tutarı 250 liranın altındaki mevduatın, bankalar tarafından şubat ayının başından itibaren dört ay süreyle bankanın internet sitesinde listeye çıkarılması gerekmektedir.
Şimdilerde bu listeler yerine bankalar tarafından isim ya da unvanla sorgulama uygulaması daha yaygın olarak kullanılıyor. Bankaların bu işlemlerden başka gazetede ilana çıkma ve Kuruluş Birlikleri ile Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunu bilgilendirme yükümlülüklerinin de bulunduğunu belirtmeliyiz.
Yukarıda belirtilen iş ve işlemler suretiyle ilan edilen zaman aşımına uğramış ve hak sahibi veya mirasçıları tarafından haziran ayının on beşinci gününe kadar aranmayan her türlü mevduat, faizi ve kar paylarıyla birlikte haziran ayı sonuna kadar devir tarihi itibariyle gelir kaydedilerek Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasındaki hesaplarına devredilir.
Zaman aşımına uğrayan mevduat, yasal süresi içinde Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna devredilmediği takdirde, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca, gecikme zammı ile birlikte devredilir.
Hak sahipleri ile mirasçıların haziran ayının on beşinci gününe kadar hesaplarının bulunduğu bankaya başvurmaları halinde kendilerine ödeme yapılır.
Mevduatta zaman aşımına ilişkin özellikli konular
Yazımızın banka çalışanları, mevzuat kurtları ve detay meraklıları tarafından da okunabileceğini düşünerek iki özellikli hususa daha değinmek istiyoruz:
Bunlardan ilki mevduat hesabındaki tutarın döviz cinsinden olması. Bu durumda döviz kuru için hangi tarihi baz almamız gerektiği önemli bir soru. Hak sahiplerine yapılacak bildirimdeki tutar kriteri yönünden değerlendirmek için döviz hesabının 250 lirayı aşıp aşmadığı 10 yıllık zaman aşımı süresinin dolduğu tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru esas alınarak belirlenir.
Değinmek istediğimiz ikinci husus; zaman aşımı süresinin işlememesine ilişkin. Bazı durumlarda hak sahiplerinin hesapları üzerinde bir işlem yapması veya hesapları hakkında talimat vermesi ya da istemde bulunmasının mümkün olmadığı durumlar yaşanabiliyor. Örnek vermek gerekirse; fon hesaplarını mobil bankacılık üzerinden kapatma süreçlerinde bu gibi durumlarla karşılaşabiliyorsunuz. İşte bu durumlarda; işlem yapma, talimat verme ya da istemde bulunma hakkındaki erişim engeliniz devam ettiği müddetçe mevduatınız için zaman aşımı süresi işlemez. Ancak bu engel kalktıktan sonra zaman aşımı süresi işlemeye devam eder.
Bugünkü yazımızda mevduatta zaman aşımı konusunda hep birlikte yeni bilgiler edindik ve mevduatta zaman aşımının şartları ile işlem süreçleri üzerinde durduk. Ayrıca mevduatta zaman aşımına ilişkin özellikli iki husustan bahsettik. Sizler de yazımızdan edindiğiniz bilgilerle zaman aşımına uğratmak istemediğiniz mevduatınızı takip ve unuttuğunuz bu tutarları hesabınız kapanmadan talep edebilirsiniz. Siz de çok iyi bilirsiniz ki, kıyıda köşede kalmış paralar bazen çok işe yarayabilir.
Yazımızın tüm okuyucularımıza faydalı olması temennilerimizle hepinize zaman aşımına uğratmadığınız mevduatınızla sağlıklı günler dileriz.
Photos by Adam Nowakowski, Austin Distel on Unsplash
